Bedevaarten
Pelgrims
Voorbeelden van belangrijke bedevaartsplaatsen in het christendom zijn Rome (het Vaticaan), Fátima, Lourdes,
Scherpenheuvel, Rocamadour, Santiago de Compostella, Kevelaer, Collevalenza, Assisi, Banneux, Jeruzalem
en Bethlehem.
Bedevaartgangers droegen schelpen of kleine medailles en beeldjes op hun kleding. Goedkope loden of tinnen
pelgrimsinsignes, een pelgrimshoorn, eigenlijk souvenirs, worden bij opgravingen veel teruggevonden. Pelgrims
die Jeruzalem bezochten plaatsten een palmtak op hun portretten en ook op hun grafsteen. In Dreischor in
Zeeland is een dergelijke steen bekend met een leeg graf (Christus is immers opgestaan), twee palmtakken en
een Jeruzalemskruis.
Een bedevaart of pelgrimage (van het Oud-frans pelrimage) is een (pelgrims)reis naar een bedevaartsoord.
Redenen voor het ondernemen van een bedevaart zijn om de hulp van een heilige in te roepen zodat deze
voorbede (Lees verder) kon doen bij God, of om boete te doen, een opgelegde straf te ondergaan.
In de katholieke traditie betreft een bedevaart een reis naar een plaats waar een heilige wordt vereerd, of
waar er volgens ooggetuigenverslagen verschijningen hadden plaatsgevonden, meestal van Maria, een engel
of een heilige. Andere plaatsen werden bekend vanwege een of meer gevallen van wonderbaarlijke genezingen,
of vanwege stigmata, een 'huilend' beeldje, of andere verschijnselen die mensen bovennatuurlijk voorkwamen.
Een belangrijke bron voor de bedevaarten vormen de opgelegde boetetochten of strafbedevaarten. Voor
Schouwen-Duiveland is er archiefmateriaal uit de periode 1490-1571. Hieruit blijkt dat 36 boetetochten
werden opgelegd naar Onze-Lieve-Vrouw-op-Zee in de Haamsteedse duinen (Lees verder),
15 naar St. Adrianus in Geraardsbergen, (het meest vertegenwoordigd onder de pelgrimsinsignes)
(Lees verder) en 3 naar St. Adrianus in Dreischor (Bekijk video).
Kijk ook op (www.protestantsegemeentedreischornoordgouwe.nl), kerkhistorie Dreischor.
Op 2 juni 2018 organiseerde het websiteteam van deze prot. gemeente een pelgrimstocht om enigszins in te
kunnen leven wat zoiets betekende. Begonnen werd in het Stadhuismuseum van Zierikzee waar zich een
pelgrimsinsigne van de H. Adrianus bevindt. Stadshistoricus Dr. Huib Uil gaf uitleg hierover en ook over de
strafbedevaarten. Pastoor Fons van Hees gaf onderweg uitleg over de verschillende pelgrimsattributen.
In de kerk van Dreischor zongen de deelnemers het lied van Sint Arjaan onder begeleiding van gitarist Dik de
Koning. (Bekijk video)
25 naar St. Livinus in Gent
en 2 naar Jeruzalem (zie boven).
Het betreft vooral kleinere overtredingen. Zo’n straf had als doel dat de boeteling tot inkeer kwam en boete
deed. Het was een soort afkoelingsperiode. Een aangenaam neveneffect voor de gemeenschap was dat deze
voor een bepaalde tijd ( aan een pelgrimsreis naar Rome werd soms een minimumtijd verbonden van 5 jaar)
van de veroordeelde verlost was. De kleinere vergrijpen waren: schelden tegen de burgemeester of in tegen-
woordigheid van de schout, lasteren, verzet tegen justitie (1490), bezorgen van overlast en huisvredebreuk
(1492). Ook in de inventaris van de rechtbank van Zierikzee zien we dat strafbedevaarten alleen werden opge-
legd bij wetsovertredingen van tamelijk geringe betekenis: vechten (1 februari 1499), nachtelijk overlast
bezorgen aan een priester (22 maart 1499), prostitutie (6 april 1500), overlast in een kroeg (21 mei 1507),
diefstal van bomen (26 mei 1508), dobbelen tegen de stadsordonnantie (28 september en 5 oktober 1520),
wegblijven om twee misdadigers ter executie te brengen (19 september 1544), slecht onderhoud plegen aan
een dijk (11 mei 1570).
De verschillende sententies van Zierikzee geven voorbeelden van de vergrijpen. Zo werd ene Jan Cornelis
in 1490, vanwege schelden in tegenwoordigheid van de schout, veroordeeld om een bedevaart te maken naar
O.L. Vrouw op Zee: '[...] ende den selve in persone te offeren Onsen Liever Vrouwen op Zee een wassen
kaersse van een stuver [...]'. Op 26 mei 1508 werden negen mannen veroordeeld tot het maken van een straf-
bedevaart omdat zij 's nachts jonge bomen hadden gestolen bij één van de beide kloosters in Zierikzee van het
kapittel van Sion: '[...] ende gaen een bedevaert toet Onse Vrouwe up Zee inden duijne ende nijet incomen sij
en hebben daer gueter of gebrocht den rechste genoech sijnde [...]'.
Als bewijs van de afgelegde pelgrimstocht werd een insigne afgegeven, meestal van een tinloodlegering,
soms van zilver, gegoten uit een mal. Het was dus een goedkoop massaproduct. Het pelgrimsinsigne kreeg
voor de drager ook een religieuze betekenis: hij/zij kon op de speciale bescherming van de betreffende heilige
rekenen.
Naar: R.M. van Heeringen e.a. Heiligen uit de modder (De Walburg Pers)
Na de Reformatie kwam een einde aan de bedevaarten. Toch bleef het geestelijk idee van het leven als een
pelgrimsreis levend zoals in twee populaire boeken uit de 17e en 18e eeuw: The Pilgrim's Progress from
This World to That Which Is to Come; Delivered under the Similitude of a Dream. In het Nederlands vertaald
als Eens Christens Reize of later De Christenreis, een Christelijke allegorie geschreven in 1678 door de
Engelse puritein John Bunyan. (Bekijk video)
De geestelijke pelgrim. Ofwel: der vromen ondervinding op de weg naar de hemel. Geschreven in
1720 door de Middelburgse man van het gezelschapsleven Lambrecht Myseras.
Een zondagsschoolliedje: Waarheen pelgrims, waarheen gaat gij…
